İmar rantı vergisi olarak da anılan değer artış payına ilişkin düzenleme yürürlüğe girdi. İmar değişikliği halinde elde edilen rant üzerinden devlet tarafından alınacak tutarı düzenleyen İmar Planı Değişikliğine Dair Değer Artış Payı Hakkındaki Yönetmelik, 15.10.2020 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Yönetmelikte, taşınmaz malikinin talebi üzerine yapılacak imar planı değişiklikleri neticesinde değerinde artış olan taşınmazın artan değerin tamamı Çevre ve Şehircilik Bakanlığına ödenmesi öngörülmüştür.
Her imar planı değişikliği değer artış payına tabi midir?
Yönetmelik yalnızca taşınmaz malikinin, birden fazla malik varsa, maliklerin tamamının talebi üzerine yapılacak imar planı değişiklikleri neticesinde oluşacak değer artışını kapsamaktadır. Taşınmaz malikinin talebi olmaksızın yapılan imar planı değişiklikleri yahut imarsız bir alanda idarenin imar planı yapması neticesinde taşınmazda meydana gelen değer artışları Yönetmelik kapsamında değildir.
Öte yandan Yönetmelik’te değer artışına konu olan imar planı değişikliklerine ilişkin kriterler de öngörülmüştür. Buna göre, değer artışına konu olan imar planı değişiklikleri; plan ana kararlarını, sürekliliğini, bütünlüğünü, sosyal ve teknik altyapı dengesini bozmayacak şekilde ve teknik gerekçeleri sağlamak şartıyla yerleşmenin özelliğine uygun olarak;
- En az bin metrekare ve üzeri yüzölçümüne sahip olan imar adalarında; ada bazında nüfusu, yapı yoğunluğunu, kat adedini, bina yüksekliğini arttıran veya fonksiyon değişikliği getiren plan değişikliklerinde ihtiyaç duyulan kültürel tesis, sosyal ve teknik altyapı kullanımları; adanın merkezine en fazla 500 metre yarıçaplı alanda karşılanmak ve
- Parsel bazında fonksiyon değişikliği suretiyle yapılacaktır.
Değer artış payı bir vergi midir?
Uygulamada imar rantı vergisi ya da sadece rant vergisi olarak isimlendirilmesine karşılık Yönetmelik’te değer artış payı ifadesi kullanılmıştır. Buna karşılık değer artış payının bir tür servet vergisi olduğu kabul edilmektedir. Kişilerin taşınmaz gibi bazı malvarlığı unsurlarındaki değerin artışının vergilendirilmesi, servet artışından alınan tipik bir servet vergisi örneğidir.
Değer artış payı nasıl tespit edilecek?
Değer artış payı belediyeler (veya belediye sınırları ve mücavir alan sınırları dışında ise diğer yetkili kamu kurumları) bünyesinde oluşturulacak kıymet takdir komisyonu tarafından tespit edilecektir.
Kıymet takdir komisyonunun bu değer tespitini nasıl yapacağı da Yönetmelik de düzenlenmiştir. Buna göre, İmar planı değişikliği talep edilen taşınmazın mevcut durum değeri ile imar planı değişikliği sonrası durum değerlerinin analizi, belediye tarafından en az iki yetkili gayrimenkul değerleme kuruluşuna yaptırılır. Bu değerleme kuruluşları tarafından iki farklı durum değeri arasındaki fark, değer artış payı olarak raporlanır. İmar planı değişikliğinin neden olabileceği taşınmaz değer artış payı, kıymet takdir komisyonu tarafından, söz konusu iki farklı değerleme raporunda belirtilen değerlerin aritmetik ortalama değerinden az olmamak üzere tespit edilebilir.
Kıymet takdiri komisyonunca belirlenen değer artış payı, idarece plan değişikliği talebinde bulunanlara 5 gün içinde tebliğ edilecektir. Tebliğ tarihinden itibaren 5 gün içinde itiraz edilmeyen değer artış payı artık kesinleşmiş olacaktır.
Değer artış payında gayrimenkul değerleme raporu
Uygulamada taşınmaz ekspertiz raporu olarak da bilinen gayrimenkul değerleme raporu, değer artış payının tespitinde önemli bir role sahiptir. Tüm belediyeler, il özel idareleri ve taşınmaz sahipleri, imar planı değişikliklerinde doğacak değer artış payının tespitinde kullanılmak üzere gayrimenkul değerleme raporu almak için Tapu Eksperi ile iletişime geçebilirler.
